ΤΑ ΠΑΘΗ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΟΝΤΑΙ
Εἰσαγωγή
Οἱ Ἅγιοι Πατέρες, οἱ ἀληθινοί
πνευματικοί μας ἰατροί, μᾶς ἀποκάλυψαν ὅλα ὅσα πρέπει νά γνωρίζουμε γιά
τά πάθη. Βέβαια, στήν καθημερινή πράξη εἶναι σωστότερο νά μήν
ἀντιμετωπίζουμε τά πάθη μ’ ἕναν ἐπιθετικό τρόπο.
Ὁ μακαριστός π. Πορφύριος συνιστοῦσε νά «ἀφήσουμε» τίς ἀδυναμίες καί τό κακό· νά μήν μᾶς ἀπασχολεῖ ἡ ὕπαρξή τους. Αντίθετα, νά προσπαθοῦμε νά βροῦμε τρόπους ν’ ἀγαπήσουμε τόν Θεό. Ἡ καλλίτερη ἀντιμετώπιση τῶν παθῶν, τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ διαβόλου εἶναι ἡ περιφρόνηση.
Ὁ Γέροντας, βέβαια, μέ τά λεγόμενά
του δέν ὑπονοοῦσε ὅτι πρέπει νά ἔχουμε ἄγνοια γιά τό τί εἶναι τά πάθη ἤ
γιά τό πῶς δημιουργοῦνται καί πῶς θεραπεύονται. Ἁπλῶς δέν ἤθελε νά «ματώνουμε», ἀντιμετωπίζοντάς τα «κατά μέτωπο». Γι’ αυτό συνιστοῦσε νά τά περιφρονοῦμε καί νά στρεφόμαστε πρός τό Ἄκτιστο Φῶς τοῦ Θεοῦ.
«Εἶναι καλύτερο», λέγει καὶ ὁ
Ἀββὰς Ἰσαὰκ ὁ Σύρος, «νὰ καταβάλλεις (νά νικᾶς) τὰ πάθη μὲ καλοὺς
λογισμούς, μνημονεύοντας τὶς ἀρετές, παρὰ μὲ τὴν ἀντίσταση (κατά τόν
παθῶν)1. Διότι
τὰ πάθη, ὅταν διεγερθοῦν καὶ κινηθοῦν ἐναντίον σου γιὰ νὰ σὲ
πολεμήσουν, τότε ἐντυπώνουν στὸν νοῦ σου διάφορα σχήματα καὶ εἰκόνες,
πού προκαλοῦν (παρακινοῦν) στὴν ἁμαρτία. Αὐτὸς ὁ πόλεμος ἐναντίον τοῦ
νοῦ μας ἔχει πολὺ μεγάλη δύναμη, καθὼς ταράζει τὶς παλιὲς μνῆμες καὶ μᾶς
θορυβεῖ. Ἐὰν ὅμως, πάνω στὴν ἐπίθεσή τους, τοὺς ὑποσκάπτεις μὲ ἀγαθοὺς
λογισμούς, ὅπως εἴπαμε, τότε οὔτε ἴχνος παθῶν δὲν φαίνεται πιὰ στὸν νοῦ
σου μετὰ τὴν ἀποδίωξή τους»2.
Ἡ ἁμαρτία καί τά πάθη ὁδηγοῦν τόν ἄνθρωπο, σύμφωνα μέ τόν Γέροντα Πορφύριο, στήν θλίψη, τήν μελαγχολία καί τήν κατάθλιψη.
Στήν Ἁγία Γραφή ἔχουμε τό παράδειγμα-διήγηση τοῦ Σαούλ, ὁ ὁποῖος ἁμάρτησε καί καταλήφθηκε ἀπό βαρειά μελαγχολία καί δαιμονισμό (Α΄ Βασ. 16, 14-15).
«Κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον», ἀναφέρει ἡ Ἁγία Γραφή, «τὸ Πνεῦμα τοῦ Κυρίου
εἶχεν ἀπομακρυνθῆ ἀπὸ τὸν Σαούλ. Ἕνα δὲ ἄλλο πνεῦμα, κατὰ παραχώρησιν
Θεοῦ, πνεῦμα πονηρὸν ἐτάρασσεν αὐτόν. Οἱ δοῦλοι τοῦ Σαοὺλ τοῦ εἶπαν:
«Ἰδού, λοιπόν, ὅτι ἕνα πνεῦμα πονηρὸν κατὰ παραχώρησιν τοῦ Κυρίου σὲ
πνίγει»3. Οἱ ἁμαρτίες καί τά πάθη τοῦ Σαούλ τόν ὁδήγησαν στήν κατάθλιψη.
Ἐπίσης ἔχουμε τό περιστατικό μέ τόν Ναβουχοδονόσορα,
ὁ ὁποῖος, ἔπειτα ἀπό τίς ἐπιτυχίες του ἐντός καί ἐκτός τῆς
αὐτοκρατορίας του, παραφρόνησε λόγῳ τῆς μεγάλης του ἀλαζονείας. Ἔπαθε
ἕνα εἶδος τρέλας, γνωστῆς ὡς λυκανθρωπία, κατά τήν
ὁποία ἐγκατέλειψε τούς ἀνθρώπους καί ζοῦσε ὡς ἄγριο θηρίο. Μετά ἀπό ἑπτά
χρόνια, ὅταν ἀναγνώρισε τό μεγαλεῖο τοῦ Θεοῦ καί ταπεινώθηκε, τότε
θεραπεύθηκε (Δαν. 4,28-37).
Γράφεται στήν Παλαιά Διαθήκη, στό
βιβλίο τοῦ Προφήτη Δανιήλ: «Ὅλα αὐτὰ συνέβησαν στὸν βασιλέα
Ναβουχοδονόσορα. Δώδεκα μήνας ἔπειτα ἀπό αὐτὸ τὸ ὄνειρον, ἐνῶ αὐτὸς
ἐπεριπατοῦσε στὸν ἐν Βαβυλῶνι ναὸν τῆς βασιλείας του, ἐπῆρε τὸν λόγον
καὶ εἶπεν· «αὐτὴ δὲν εἶναι ἡ μεγάλη Βαβυλών, τὴν ὁποίαν ἐγὼ ἀνοικοδόμησα
ὡς πρωτεύουσαν τῆς βασιλείας μου, μὲ τὴν μεγάλην μου ἰσχὺν καὶ δύναμιν,
ὥστε νὰ διαλαλῆ τὴν μεγαλειότητά μου καὶ τὴν δόξαν μου;» Ἐνῶ εὑρίσκετο ὁ
λόγος αὐτὸς ἀκόμη στὸ στόμα τοῦ βασιλέως, ἦλθε φωνὴ ἀπὸ τὸν οὐρανόν.
«Εἰς σέ, βασιλεῦ Ναβουχοδονόσορ, ἀπευθύνεται ὁ λόγος αὐτός· ἡ βασιλεία
σου ἐπέρασεν, ἀφηρέθη ἀπὸ σέ. Θὰ σὲ ἐκδιώξουν ἀπὸ τὴν κοινωνίαν τῶν
ἀνθρώπων καὶ ἡ κατοικία σου θὰ εἶναι ἀνάμεσα εἰς τὰ θηρία τὰ ἄγρια. Θὰ
σὲ τρέφουν μὲ χορτάρι, ὡσὰν τὸ βόϊδι καὶ θὰ περάσουν ἑπτὰ καιροὶ ἐπάνω
σου, ἕως ὅτου μάθης καὶ γνώρισης, ὅτι ὁ Ὕψιστος Θεὸς εἶναι ὁ Κύριος τῆς
βασιλείας τῶν ἀνθρώπων καὶ ὅτι δίδει Αὐτὸς τὴν βασιλείαν εἰς ἐκεῖνον,
τὸν ὁποῖον θέλει”.
Κατὰ τὴν στιγμὴν ἀκριβῶς ἐκείνην
ἐξεπληρώθη διὰ τὸν Ναβουχοδονόσορα ἡ προφητεία τοῦ ὀνείρου. Διότι αὐτὸς
ἔχασε τὸ λογικόν του, ἐξεδιώχθη ἀπὸ τὴν κοινωνίαν τῶν ἀνθρώπων, ἔτρωγεν
ὡσὰν βόϊδι χορτάρι καὶ ἡ δρόσος τοῦ οὐρανοῦ ἔβρεχε τὸ σῶμα του, ἕως ὅτου
αἱ τρίχες αὐτοῦ ἐμεγάλωσαν ὡσὰν τὰς τρίχας τοῦ λέοντος καὶ τὰ νύχια του
ἔγιναν ὡσὰν τὰ νύχια τῶν ἁρπακτικῶν ὀρνέων.
«Μετά τὸ πέρας τοῦ χρονικοῦ αὐτοῦ
διαστήματος, ἐγὼ ὁ Ναβουχοδονόσορ, ὕψωσα τοὺς ὀφθαλμούς μου στὸν οὐρανὸν
καὶ τὸ λογικόν μου ἐπανῆλθεν. Ἐδόξασα τὸν Ὕψιστον καὶ ὑμνολόγησα
Ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος ζῆ στοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Τὸν ἐδοξολόγησα, διότι εἰς
Αὐτὸν πράγματι εἶναι αἰώνιος ἡ ἐξουσία καὶ ἡ βασιλεία Του εἰς γενεὰν
γενεῶν»4.
Ἀπό τά ἀνωτέρω παραδείγματα συνάγεται
ὅτι ἡ ἁμαρτία (καί μάλιστα ἡ ἀλαζονεία, ἡ ὑπερηφάνεια) ὁδηγοῦν στήν
κατάθλιψη-μελαγχολία, στήν τρέλα καί στόν δαιμονισμό.
Ἡ μετάνοια, ἡ ταπείνωση καί ἡ πρός
τόν Θεό δοξολογία-ἀγάπη θεραπεύουν τήν ἄρρωστη ψυχή, διότι διώχνουν τόν
νοσογόνο παράγοντα, πού εἶναι ἡ ἁμαρτία.
«Ὅπως εἶναι ἡ ἀρρώστια στὸ σῶμα», λέγει ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, «ἔτσι εἶναι καὶ ἡ ἁμαρτία στὴν ψυχή. Γι΄ αὐτὸ ἡ ἰατρικὴ τῶν ψυχῶν δὲν καταγίνεται μὲ τίποτ΄ ἄλλο, παρὰ μόνο μὲ τὴν καταπολέμηση τῆς ἁμαρτίας καὶ τῶν αἰτίων της, τῶν παθῶν»5.
Ἡ θεραπευτική τῆς Ὀρθόδοξης
Ἐκκλησίας στοχεύει στήν ριζική θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, πού εἶναι ἡ
ἀπαλλαγή ἀπό τήν ἁμαρτία καί τά πάθη καί ἡ ἀντικατάστασή τους μέ τίς
ἀρετές, μέ τήν ἄκτιστη Θεία Χάρη, μέ τόν Χριστό. Τότε ὁ ἄνθρωπος εἶναι
ἀληθινά ψυχοσωματικά ὑγιής καί ἐν Χριστῷ μακάριος.
Ἡ παροῦσα ἐργασία ἔχει τρία μέρη:
Στό Α΄ μέρος γίνεται ἀναφορά στό τί εἶναι τά πάθη, κατά τούς Ἁγίους Πατέρες, πῶς αὐτά δημιουργοῦνται καί πῶς θεραπεύονται.
Στό Β΄ μέρος
παρουσιάζεται ὁ ὁρισμός, ἡ αἰτία καί ἡ θεραπεία τῆς κατάθλιψης, σύμφωνα
μέ τούς Ἁγίους Πατέρες. Δίνεται ἔμφαση στίς διδασκαλίες τῶν σύγχρονων
ὁσίων καί χαρισματούχων Γερόντων.
Στό Γ΄ μέρος
παραθέτουμε ψαλμούς πού χρησιμοποιοῦσε ὁ ἅγιος Ἀρσένιος γιά τήν θεραπεία
τῶν διαφόρων ψυχικῶν-πνευματικῶν νόσων. Στήν συνέχεια ὑπάρχουν
προσευχές σχετικές μέ τήν κατάθλιψη.
Εἴθε ὁ Ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν
σωμάτων μας Κύριος Ἰησοῦς Χριστός νά εὐλογήσει τήν παροῦσα φτωχή καί
ὁπωσδήποτε ἐλλειπή ἐργασία, ὥστε νά ἀποβεῖ –ἔστω κατ’ ἐλάχιστον–
ἐπωφελής καί θεραπευτική γιά ὅλους μας.
Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης
Ἀπόσπασμα ἀπό τό Βιβλίο:Τά πάθη καί ἡ κατάθλιψη – Τί εἶναι καί πῶς θεραπεύονται (Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου) – Νέο βιβλίο
Σχῆμα 14Χ20.5 ,Σελίδες: 282, Τιμή: 9€, Παραγγελίες στό τηλέφωνο 6944577885 ἤ στό e- mail: hristospanagia@yahoo.gr
4Δαν. 4,28-37: «Ταῦτα πάντα ἔφθασεν ἐπὶ Ναβουχοδονόσορ τὸν βασιλέα.μετὰ δωδεκάμηνον ἐπὶ τῷ ναῷ τῆς βασιλείας αὐτοῦἐν Βαβυλῶνι περιπατῶν ἀπεκρίθη ὁ βασιλεὺς καὶ εἶπεν· οὐχ αὕτη ἐστὶ Βαβυλὼν ἡ μεγάλη, ἣν ἐγὼᾠκοδόμησα εἰς οἶκον βασιλείας ἐν τῷ κράτει τῆς ἰσχύος μου εἰς τιμὴν τῆς δόξης μου; ἔτι τοῦ λόγου ἐν τῷ στόματι τοῦ βασιλέως ὄντος, φωνὴἀπ᾿ οὐρανοῦἐγένετο· σοὶ λέγουσι, Ναβουχοδονόσορ βασιλεῦ, ἡ βασιλεία παρῆλθεν ἀπὸ σοῦ, καὶἀπὸ τῶν ἀνθρώπων σέ ἐκδιώξουσι, καὶ μετὰ θηρίων ἀγρίων ἡ κατοικία σου καὶ χόρτον ὡς βοῦν ψωμιοῦσί σε, καὶἑπτὰ καιροὶἀλλαγήσονται ἐπὶ σέ, ἕως οὗ γνῷς, ὅτι κυριεύει ὁὝψιστος τῆς βασιλείας τῶν ἀνθρώπων, καὶᾧἂν δόξῃ, δώσει αὐτήν. αὐτῇ τῇὥρᾳὁ λόγος συνετελέσθη ἐπὶ Ναβουχοδονόσορ, καὶἀπὸ τῶν ἀνθρώπων ἐξεδιώχθη καὶ χόρτον ὡς βοῦς ἤσθιε, καὶἀπὸ τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ τὸ σῶμα αὐτοῦἐβάφη, ἕως οὗ αἱ τρίχες αὐτοῦὡς λεόντων ἐμεγαλύνθησαν καὶ οἱὄνυχες αὐτοῦὡς ὀρνέων. – Καὶ μετὰ τὸ τέλος τῶν ἡμερῶν ἐγὼ Ναβουχοδονόσορ τοὺς ὀφθαλμούς μου εἰς τὸν οὐρανὸν ἀνέλαβον, καὶ αἱ φρένες μου ἐπ᾿ἐμὲἐπεστράφησαν, καὶ τῷὙψίστῳ ηὐλόγησα καὶ τῷ ζῶντι εἰς τὸν αἰῶνα ᾔνεσα καὶἐδόξασα, ὅτι ἡἐξουσία αὐτοῦἐξουσία αἰώνιος καὶἡ βασιλεία αὐτοῦ εἰς γενεὰν καὶ γενεάν»
