ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄
Στην προς Εφεσίους επιστολή του ο
Απ. Παύλος συμβουλεύει να προσευχόμαστε πάντοτε εν πνεύματι σε κάθε
προσευχή και δέηση. Ο ίδιος στην προς Κορινθίους επιστολή λέει: «Εάν
προσεύχομαι με τη γλώσσα, το πνεύμα μου προσεύχεται αλλά ο νους μου
είναι άκαρπος».
Η λέξη <πνεύμα> στην Αγία
Γραφή εξηγείται από τους πατέρες με διάφορους τρόπους. Άλλοτε εννοούν
την πνοή, άλλοτε την ψυχή, άλλοτε τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος, τις
αρετές ή τις κακίες (π.χ. πνεύμα αγάπης ή πνεύμα σοφίας ή πνεύμα
αργολογίας).
Άλλοτε
με τη λέξη <πνεύμα> οι πατέρες εννοούν τον νου, όπως ο ίδιος
Απόστολος γράφει: «Να ανανεώνεστε με το πνεύμα του νου σας». Η
διδασκαλία του προς τους Εφεσίους να προσεύχονται εν πνεύματι
προϋποθέτει τον νου, που οφείλει ο προσευχόμενος άνθρωπος να τον
κατευθύνει προς τον Θεό.
Όταν απευθύνεται στους Κορινθίους
με τη λέξη «πνεύμα» είναι σαν να τους λέει: «Τι ωφέλεια έχετε αν
προσεύχεσθε μόνο με τη φωνή, ενώ ο νους σας δεν παρακολουθεί την
προσευχή αλλά περιπλανιέται εδώ κι εκεί; Ποιο το όφελος η γλώσσα να λέει
πολλά αλλά ο νους να μην τα προσέχει; Ποιο το όφελος να ψάλεις με όλη
τη δύναμη του λάρυγγα αλλά ο νους σου να μην στοχάζεται τον Θεό και να
ξεγλιστράει εδώ κι εκεί με τις σκέψεις του;Τέτοια προσευχή δεν σου
φέρνει καμία ωφέλεια, δεν εισακούεται από τον Θεό και μένει άκαρπος». Πολύ
ωραία είπε ο Άγιος Κυπριανός: «Πώς θέλεις να σε ακούσει ο Θεός, αφού
εσύ ο ίδιος δεν ακούς τον εαυτό σου; Θέλεις να σε θυμάται ο Θεός, όταν
προσεύχεσαι, ενώ εσύ δεν θυμάσαι τον ίδιο τον εαυτό σου;».
Ο Απ. Παύλος προσφέρει τον εαυτό
του ως παράδειγμα λέγοντας: «Εγώ προσεύχομαι εν πνεύματι προσεύχομαι
και με τον νου. Ψάλλω εν πνεύματι ψάλλω και με τον νου». Δηλαδή, θέλει
να πει πώς όταν προσεύχομαι ή ψάλλω με τη φωνή και τη γλώσσα μου
προσεύχομαι και με τον νου μου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄
ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΛΛΑ ΣΥΧΝΑ ΕΚΤΕΛΟΥΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΩΦΕΛΙΜΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΑΤΕΤΑΜΕΝΗ.
«Από πεπειραμένους στη θεοσέβεια
πατέρες έχω πληροφορηθεί σχετικά με την προσευχή που γίνεται στον νου
και στην καρδιά. Λένε πως θερμότερη και ωφελιμότερη είναι η σύντομη αλλά
συχνή προσευχή και όχι η παρατεταμένη.
Βέβαια και η παρατεταμένη είναι πολύ ωφέλιμη αλλά μόνο για τους προχωρημένους στην τελειότητα κι όχι για τους αρχάριους.
Στην παρατεταμένη προσευχή ο νους
του ανθρώπου, που δεν είναι εξοικειωμένος ακόμη με την προσευχή δεν
μπορεί να μείνει για πολύ ενώπιον του Θεού αλλά συνήθως νικιέται από την
αδυναμία της αστάθειας, αφαιρείται από εξωτερικές εντυπώσεις και
φανταστικές εικόνες των πραγμάτων κι έτσι η θερμότητα του πνεύματός του
υποβαθμίζεται και διασκορπίζεται. Αυτή η προσευχή είναι αδύναμη πλέον,
όπως συμβαίνει στις εκκλησιαστικές συνάξεις και ψαλμωδίες αλλά και στις
μακροσκελείς αναγνώσεις του κανόνος των μοναχών.
Όμως η σύντομη και συχνή προσευχή
είναι περισσότερο σταθερή, επειδή ο νους εμβαθύνει στον Θεό και μπορεί
κανείς να εκτελεί τη σύντομη προσευχή του με μεγαλύτερη θέρμη.
Γι΄αυτό ο Κύριος συνιστά:¨Προσευχόμενοι δε μη βατολογήσητε».
Και ο Ιωάννης της Κλίμακος λέει:
«Μην επιχειρείς να λέγεις πολλά για να μην σκορπά ο νους σε αναζήτηση
λέξεων. Μόνο μία λέξη του τελώνου προσείλκυσε το έλεος του Θεού και μόνο
μία λέξη του ληστού πιστεύσαντος τον έσωσε. Η πολυλογία στην προσευχή
διασκορπίζει τον νου σε ρεμβασμούς, ενώ η ολιγολογία οδηγεί στην
περισυλλογή του νου».
Έτσι λοιπόν η συχνή προσευχή σου
ας είναι σύντομος κι ας μην πολλαπλασιάζεται, όπως διδάσκουν οι άγιοι
πατέρες. Ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας έγραψε: «Δεν αρμόζει να μακρύνει
κανείς την προσευχή με πολυλογίες αλλά προτιμότερο είναι να προσεύχεται
κανείς ολιγολόγως και αδιαλείπτως». Και ο ιερός Χρυσόστομος γράφει:
«Όποιος περιττολογεί στις προσευχές του αργολογεί».
Από το βιβλίο Η ΝΟΕΡΑ ΑΘΛΗΣΙΣ
Περιληπτική διασκευή
