Κλίμαξ, Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου
ΛΟΓΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ
«Περί μετανοίας»
Ἀπόσπασμα ἀπό ἀπομαγνητοφωνημένη Ὁμιλία,
Ἀρχιμ. Σάββα Ἁγιορείτου
πού πραγματοποιήθηκε στό Πνευματικό Κέντρο τοῦ
Ἰ. Ν. Ἁγίου Νικολάου Νικαίας στίς 2 Ἀπριλίου 2011.
ΙΙΙ. Μετάνοια σημαίνει δάκρυα συντριβήςἝνα ἄλλο πού λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες είναι ὅτι θά πρέπει νά λυπηθεῖς κατά ἀναλογία τοῦ μεγέθους τοῦ σφάλματος. Ὅσο δηλαδή μεγαλύτερο ἦταν τό σφάλμα σου, τόσο μεγαλύτερη και ἡ καταστροφή σου, τόσο μεγαλύτερο πρέπει νά εἶναι καί τό πένθος σου. Ἡ κατά Θεόν συντριβή σου. Ὥστε νά μπορέσεις νά τό ἐξαλείψεις. Ὁπότε μέ τήν ἔμπονη αὐτή μετάνοια, μέ αὐτό τόν ἔντονο πόνο, τόν κατά Θεόν πόνο, τήν κατά Θεόν λύπη θά βγάλεις τήν ἔντονη ἡδονή, πού δέχτηκες, ὅταν ἔκανες τήν ἁμαρτία. Τήν ὅποια ἁμαρτία.
Ἐμεῖς πόσο λυπούμαστε γιά τίς ἁμαρτίες μας; Πόσο κλαῖμε; Θά πεῖτε: «Εἶναι σημαντικό νά κλαῖμε»; Πάρα πολύ σημαντικό. «Τί θά γίνει, θά πάθουμε κατάθλιψη; Θά κλαῖμε δηλαδή;». Ὄχι, αὐτό τό κλάμα δέν σέ βγάζει στήν κατάθλιψη. Ἀντίθετα αὐτό τό κλάμα σέ βγάζει στή χαρά. Καί ἡ χαρά, νά ξέρετε, ἔρχεται μέσα ἀπό τό κλάμα. Ἡ ἀληθινή χαρά. Ἡ ψεύτικη χαρά ἔρχεται μέσα ἀπό τίς κωμωδίες καί ἀπ’ ὅλα αὐτά τά σαχλά, πού λένε καί βλέπουνε οἱ ἄνθρωποι σήμερα. Ἀλλά αὐτή εἶναι μιά χαρά, πού μετά σοῦ ἀφήνει ἕνα κενό, ἕνα τίποτα, μιά ἀηδία πολλές φορές. Ἡ ἀληθινή χαρά ἔρχεται μέσα ἀπό τό κλάμα τῆς μετάνοιας. Ποῦ τό ξέρουμε;
Μᾶς τό λέει ὁ Κύριός μας: «Μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοί παρακληθήσονται». Ποιοί θά ἔχουνε παράκληση, δηλαδή παρηγοριά; (Αὐτό θά πεῖ παράκληση). Αὐτοί πού πενθοῦνε, αὐτοί δηλαδή πού κλαῖνε γιά τίς ἁμαρτίες τους. Αὐτοί εἶναι οἱ πενθοῦντες.
Θέλεις λοιπόν νά ἔχεις μιά χαρά; Εἶναι καρπός, στοιχεῖο τοῦ καρποῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γιά νά ἔρθει τό Ἅγιο Πνεῦμα, θά πρέπει νά ὑπάρχει καθαρότητα. Γιά νά ὑπάρχει καθαρότητα χρειάζεται νά ὑπάρχει μετάνοια. Γιά ὑπάρξει σωστή μετάνοια, πρέπει νά ὑπάρξει κλάμα. Βλέπετε πῶς πᾶνε ἁλυσιδωτά τά πράγματα; Εἶναι Μαθηματικά καί πάνω ἀπό τά Μαθηματικά, να ξέρετε, είναι ἡ πίστη μας.
Δέν εἶναι θεωρητική ἐπιστήμη ἡ Θεολογία, ὅπως ἴσως κάποιοι λανθασμένα νομίζουνε. Εἶναι πρακτική ἐπιστήμη. Γιατί εἶναι Ἰατρική, Ἰατρική τῆς ψυχῆς. Καί εἶναι πρακτική ἐπιστήμη, διότι ἐπαληθεύεται στήν πράξη. Ξέρουμε ὅτι οἱ πρακτικές ἐπιστήμες ἔχουνε τό πείραμα καί τήν ἐπαλήθευση τοῦ πειράματος, ἡ ὁποία ἐπαληθεύει τή θεωρία. Ἔτσι ἀκριβῶς λειτουργεῖ και ἡ ἐπιστήμη τῆς Θεολογίας καί ἡ Θεραπευτική τῆς Ἐκκλησίας.
Στήν πράξη δηλαδή- ὅταν τηρήσεις αὐτά πού λένε οἱ Ἅγιοι- βλέπεις το ἀποτέλεσμα. Πού εἶναι πάντα τό ἴδιο καί εἶναι ἡ χαρά, ἡ εἰρήνη, ἡ μακροθυμία, ἡ χρηστότητα, ἡ ἀγαθοσύνη, ὅλα αὐτά πού ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος μᾶς εἶπε πώς εἶναι ὁ καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἕνας εἶναι ὁ καρπός καί ἔχει μέσα του πάρα πολλά ὡραῖα πράγματα, πάρα πολλές βιταμίνες.
Γιατί σήμερα δέν ἔχουμε χαρά; Γιατί δέν ἔχουμε εἰρήνη; Γιατί μᾶς ἔχει φάει τό ἄγχος; Γιατί μᾶς ἔχει φάει ἡ κατάθλιψη; Τό ἔχετε ἀναρωτηθεῖ; Εἶναι νορμάλ; Καθόλου νορμάλ. Μερικοί σήμερα μιλᾶνε γιά φυσιολογικό ἄγχος. Ποῦ τό βρῆκαν αὐτό; Σά νά λέμε μιλᾶνε καί γιά φυσιολογικό θάνατο. Ὑπάρχει φυσιολογικός θάνατος; Ὁ θάνατος εἶναι κάτι ἔξω ἀπό τόν ἄνθρωπο. Δέν εἶναι πλασμένος ὁ ἄνθρωπος γιά νά πεθάνει. Οὔτε εἶναι πλασμένος γιά νά ἀγχώνεται.
Ἀντίθετα εἶναι πλασμένος γιά νά χαίρεται καί νά ἔχει αὐτή τήν ἡρεμία τοῦ Θεοῦ. Γιατί δέν τά ἔχουμε αύτά; Πολύ ἁπλᾶ. Γιατί λείπει τό Ἅγιο Πνεῦμα. Δέν ζοῦμε τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὁπότε δέν ἔχουμε καί τόν καρπό. Καί γιατί δέν τή ζοῦμε; Γιατί δέν ὑπάρχει αὐτή ἡ στοιχειώδης καθαρότητα. Γιά νά ἔρθει τό Ἅγιο Πνεῦμα θά πρέπει ὁ νοῦς νά εἶναι καθαρός. «Ἀκαθάρτω νοΐ Θεός οὐ νήνοχε» λένε οἱ Πατέρες. Δηλαδή δέν ἑνώνεται ὁ Θεός μέ ἕναν ἀκάθαρτο νοῦ.
Σκεφτεῖτε τώρα: Ο νοῦς μας εἶναι καθαρός ἤ ἀκάθαρτος; Ποῦ πηγαίνει κάθε στιγμή; Ποῦ εἶναι ὁ νοῦς μας; Ζοῦμε αὐτή τήν προσήλωση στόν Θεό, πού ζοῦσε ἡ Παναγία μας καί ὅλοι οἱ ἅγιοι; Ἔχουμε αὐτό τό κάρφωμα τοῦ νοῦ μας στόν Θεό; Εἶναι καρφωμένος ὁ νοῦς μας στόν Θεό; Ἔτσι εἶναι ἡ σωστή, φυσιολογική λειτουργία τοῦ νοῦ. Ὁ νοῦς νά εἶναι καρφωμένος, προσηλωμένος στόν Χριστό. Ποῦ εἶναι; Εἶναι ὁπουδήποτε ἀλλοῦ ἐκτός ἀπό τόν Θεό.
Ἄρα χρειάζεται μία μετακίνηση τοῦ νοῦ ἀπό ἐκεῖ πού εἶναι τώρα, ἐκεῖ πού πρέπει νά πάει. Γι’ αὐτό μιλᾶμε γιά μετάνοια. Μετάνοια εἶναι ἡ μετατόπιση, ἡ μετακίνηση τοῦ νοῦ μας ἀπό ὅλα τά ἄλλα καί ἡ προσήλωσή του στόν Χριστό. Ἐκεῖ καί μόνο ἐκεῖ πρέπει νά εἶναι ὁ νοῦς μας. Ἐκεῖ εἶναι ὁ θησαυρός μας, ἐκεῖ εἶναι ἡ καρδιά μας.
Οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί οἱ Ἁγιορεῖτες Πατέρες μᾶς τό ἔχουνε πεῖ ὅτι ὁ νοῦς θά πρέπει νά εἶναι μόνο μέ τόν Χριστό. Μέ τίποτε ἄλλο. Καί κάθαρση σημαίνει νά ἀδειάσει ἡ καρδιά ἀπό ὅλους τούς λογισμούς. Προσέξτε, ὄχι μόνο ἀπό τούς κακούς λογισμούς ἀλλά καί ἀπό τούς καλούς λογισμούς.
Καί θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι αὐτή: ὁ νοῦς νά κατέβει στήν καρδιά καί ἐκεῖ μέσα νά βλέπει τόν Θεό καί μόνο τόν Θεό καί τίποτε ἄλλο. Γιατί καί οἱ καλοί λογισμοί μᾶς διασποῦν, μᾶς ἀποσποῦν ἀπό τόν Θεό. Θά πρέπει λοιπόν νά ἀδειάσουμε ἀπό ὅλους τούς λογισμούς καί τότε ἀληθινά ἔχουμε αὐτή τήν κάθαρση. Χρειάζεται νά ἐπιστρέψει ὁ νοῦς στήν καρδιά, πού εἶναι τό κέντρο του καί τότε ἔχουμε τήν ἀληθινή μετάνοια.
Βλέπετε ποιά εἶναι ἡ ἀληθινή μετάνοια; Νά συμμαζέψουμε τόν νοῦ μας. Νά σταματήσει ὁ μετεωρισμός τοῦ νοός. Γιατί εἶναι ἐντολή τοῦ Θεοῦ: «Μήν μετεωρίζεσθε». Καί, ὅταν συμμαζευτεῖ αὐτός ὁ «ἀλήτης» ὁ νοῦς μας καί ἔρθει μέσα στήν καρδιά μας, τότε, λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, διά τοῦ ἑαυτοῦ του ἀνεβαίνει στόν Θεό. Αὐτόματα δηλαδή πηγαίνει μετά στόν Θεό. Γιατί δέν βλέπουμε τόν Θεό; Γιατί σήμερα οἱ ἄνθρωποι φτάνουν νά ποῦν: «Ποῦ τόν βλέπεις τόν Θεό; Δέν ὑπάρχει Θεός». Γιατί ἀκριβῶς ὁ νοῦς τους δέν εἶναι στήν καρδιά τους. Ὁ νοῦς τους εἶναι διασκορπισμένος στά κτίσματα.
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ἔχει διατυπώσει μία ρήση. Λέει ὅτι: «Ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος δέν ἔχει γευτεῖ τόν Θεό καί τά τοῦ Θεοῦ, ἐπί κτήμασιν ἀγάλλεται». Εὐχαριστιέται μέ τά κτήματα, μέ τά ἀποκτήματά του, μέ τά ὑλικά ἀγαθά του. Καί σήμερα κάπου ἐκεῖ εἴμαστε. Εἴμαστε πολύ ἰκανοποιημένοι ἤ τέλος πάντων ἀρκετά δεσμευμένοι μέ τά ἀγαθά μας. Μέ τά χρήματά μας, μέ τά αὐτοκίνητά μας, μέ τά ροῦχα μας, μέ τά κομπιούτερ μας. Καί ἔχουμε μία ψεύτικη αὐτάρκεια. Ὅτι τάχατες εἴμαστε ἐντάξει. Δέν εἴμαστε καθόλου ἐντάξει.
Βλέπετε βέβαια πόσο καί ἐμεῖς οἱ χριστιανοί ὑποκύπτουμε εὔκολα σε αὐτή τήν ἀναζήτηση. Καί σοῦ λέει κάποιος: «Τό παιδί δέν ἔχει δουλειά». Καί ἐπειδή δέν ἔχει δουλειά, χάθηκαν τά πάντα; Χάθηκε ἡ εὐτυχία του; Χάθηκε ἡ χαρά του; Ἡ χαρά ἀπό τή δουλειά ἔρχεται; Ἀπό τό νά ἔχεις χρήματα; Ὄχι βέβαια! Εἴπαμε ἀπό ποῦ ἔρχεται ἡ χαρά. Ἡ χαρά εἶναι καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί τό Ἅγιο Πνεῦμα μπορεῖς νά τό ἔχεις καί ἄς μήν ἔχεις δουλειά. Καί ἄς εἶσαι καί στό καμίνι μέσα. Ὅπως ἤταν οἱ τρεῖς παῖδες, πού ὑμνοῦσαν τόν Θεό.
Τέλος καί τῷ Θεῷ δόξα
Ἀρχιμανδρίτης Σάββας Ἁγιορείτης
Ἱερός Ναός Ἁγίων Ἀναργύρων,
Πενταπλάτανος Γιαννιτσῶν
hristospanagia@yahoo.gr
http://www.hristospanagia.gr/?p=38528#more-38528
