ΑΓΙΟΣ ΙΣΑΑΚ Ο ΣΥΡΟΣ SAINT ISAAK THE SYRIAN 2: «Ἡ προσευχή μέ τό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ»

Κυριακή 12 Ιουνίου 2016

«Ἡ προσευχή μέ τό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ»

Πρωτ. Στεφάνου Ἀναγνωστόπουλου

Ἀλήθεια!…ἡ ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία, πού ὑπῆρξε πρότυπο μετανοίας ἀνά τούς αἰῶνες, πῶς περνοῦσε τίς ἀτέλειωτες νύχτες καί ἡμέρες γιά 49 ὁλόκληρα χρόνια; Ἀσφαλῶς μέ προσευχή. Προσευχή ἀληθινή. Προσευχή συνεχῆ καί ἀδιάκοπη.

Μέ ποιά δύναμι, ἄραγε, ἔκανε τούς σκληρούς ἀσκητικούς ἀγῶνες της, πού μόνο σέ ἄνδρες ταιριάζουν; Μέ τήν βοήθεια καί τήν Χάρι τοῦ Θεοῦ, πού τήν ἐνίσχυαν ἀπό τίς ἀδιάλειπτες προσευχές της καί τήν ζωντανή της πίστι. Καί πῶς ἄντεξε γιά πέντε δεκαετίες νά ζήση μέσα στήν “ἔρημο”, τελείως μόνη καί χωρίς καμμιά ἀνθρώπινη παρηγοριά καί παρουσία; Τήν ἀντοχή τήν ἔπαιρνε κάθε μέρα ἀπό τήν Χάρι τοῦ Θεοῦ, διά μέσου ὅμως τῶν ἀδιαλείπτων προσευχῶν της καί τῆς ὁλόθερμης ἀγάπης της πρός Αὐτόν.

Ὁλόκληρη ἡ πενηντάχρονη ἀσκητική της ζωή ὑπῆρξε ζωή προσευχῆς καί μετανοίας. Ἡ προσευχή της ἦταν γι᾿ αὐτήν τροφή καί ὕδωρ. Ἡ προσευχή της ἔδωσε τήν μακροχρόνια εὐδόκιμη ὑπομονή, τήν ἀντοχή καί τήν θεϊκή παρηγοριά.

Ἡ πρώτη μετάνοιά της στόν ναό τῆς Ἀναστάσεως στά Ἱεροσόλυμα γέννησε τήν ὁλοκάρδια προσευχή της πρός τόν Ἰησοῦν Χριστόν… Ἡ θερμή καί δυνατή προσευχή της κατέστη μέ τήν σειρά της μητέρα ὄχι μόνον τῆς συνεχοῦς μετανοίας της, ἀλλά καί ὅλων τῶν ἄλλων ἀρετῶν, πού καλλιεργήθηκαν, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, μέσῳ τῆς προαιρέσεως καί τῶν πολλῶν ἀσκητικῶν ἀγώνων της.

Πρέπει νά τονίσουμε ὅτι ἡ πνευματική προσευχή εἶναι οὐράνιο δῶρο, πού μᾶς ἐδόθη ἀπό τό ἔλεος καί τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Καί ὀφείλουμε νά μήν τό περιφρονήσουμε, νά μήν τό κρύψουμε στήν γῆ, νά μήν τό πετάξουμε στήν λάσπη τῆς ἁμαρτίας, ἀλλά νά τό φυλάξουμε, νά τό ἀξιοποιήσουμε καί νά τό καλλιεργήσουμε, γιατί αὐτό τό δῶρο μᾶς ἑνώνει μέ τόν Θεόν! Αὐτό τό δῶρο κάνει θαύματα! Αὐτό φωτίζει τόν σκοτισμένον μας νοῦ καί δυναμώνει τήν ἀσθενική μας θέλησι.

Μόνον διά μέσου τῆς ἀληθινῆς πνευματικῆς προσευχῆς μπορεῖ ὁ χριστιανός νά “μεγαλώση” καί νά φθάση «εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ»1. Δηλαδή, νά παύση νά εἶναι μωρό καί νήπιο, νά ὡριμάση πνευματικά. Γι᾿ αὐτό ὀφείλει νά σταματήση νά πίνη μόνο γαλατάκι ἤ νά τρώη τίς “σουπίτσες” τῆς νερόβραστης ἠθικολογίας τῶν ἡμερῶν μας. Πρέπει νά μάθη νά τρώη σιγά-σιγά τήν στερεά τροφή τῆς διδασκαλίας τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας καί εἰδικώτερα τῶν Νηπτικῶν, καθαριζόμενος πρῶτα ἀπό τά πάθη, φωτιζόμενος ἐν συνεχείᾳ πρός τήν τελείωσι, τόν ἁγιασμό καί τήν θέωσι. Νά ἔχη δηλαδή πλήρη συναίσθησι ὅτι ἐμφορεῖται ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα καί ὅτι βιώνει τούς ἀνεκλάλητους στεναγμούς Του ἐντός τῆς καρδιᾶς του.

Πνευματική προσευχή, βέβαια, δέν εἶναι ἡ προσευχή τοῦ “ἄντε, ἄντε, πότε θά τελειώσουμε”. Οὔτε ἐκείνη πού γίνεται μηχανικά, παπαγαλίζοντας καί τροχάδην, ἀλλά ἐκείνη πού χαρακτηρίζεται ἀπό δίψα καί ἀπό ἀκόρεστη πεῖνα γιά θεοκοινωνία καί πνευματική Λατρεία.

Ἐμεῖς ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι χριστιανοί, μετά τό Ἅγιο Βάπτισμά μας στό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τήν τριπλή κατάδυσι μέσα στό νερό τῆς κολυμβήθρας, ἔχουμε ἐντός τῆς καρδιᾶς μας καί μέσα στό σῶμα μας, σέ ὁλόκληρο δηλαδή τόν ψυχοσωματικό μας κόσμο, τό Ἅγιον Πνεῦμα καί εἴμεθα ναός τοῦ Θεοῦ. Τό νοιώθουμε ἄραγε αὐτό; Βεβαιώνουμε ἤ μᾶλλον βιώνουμε βαθειά μέσα μας αὐτή τήν θεία παρουσία; Τήν καταλαβαίνουμε; Μιά ἔγκυος γυναῖκα εἶναι ἀπολύτως βεβαία, μετά τόν πέμπτο μήνα τῆς κυήσεως, ὅτι μέσα της κυοφορεῖται μιά νέα ζωή, ἕνα ἔμβρυο. Νιώθει τά σκιρτήματά του. Καί πολλές φορές ἐρωτᾶται: “Κλωτσάει, κλωτσάει”; Ἐμεῖς μποροῦμε νά βεβαιώσουμε ὅτι μέσα μας κυοφορεῖται ἡ αἰώνιος ζωή τοῦ Θεοῦ; Καί ὅτι αὐτός ὁ ναός εἶναι τό σῶμα μας, πού ὀφείλει νά εἶναι ἅγιο, ἁγνό καί πάλλευκο ἀπό κάθε μολυσμό;

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν σειρά τους μᾶς βεβαιώνουν ὅτι ἀποκλείεται ὁ Ὀρθόξος χριστιανός νά μή καταλαβαίνη καί νά μήν ἔχη τήν αἴσθησι ὅτι εἶναι ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος! Ἐάν δέν τό νοιώθη αὐτό, σημαίνει ὅτι ὑπάχει ἀλλοίωσις τῶν πνευματικῶν του αἰσθήσεων ἀπό τά πάθη. Καί ὡς παράδειγμα ἀναφέρεται ὁ ἥλιος πού λάμπει στόν καταγάλανο οὐρανό. Ἐάν ἐμεῖς, ἐλεύθεροι καί μέ τήν θέλησί μας, εἰσέλθουμε σ᾿ ἕνα κατασκότεινο ὑπόγειο, χωρίς καμμιά χαραμάδα φωτός, θά ποῦμε ὅτι φταίει ὁ ἥλιος ἤ ἐμεῖς, πού διαλέξαμε τό σκοτάδι; Τό ἴδιο συμβαίνει καί σέ κάθε ἄνθωπο χριστιανό, πού διαλέγει τό σκοτάδι τῆς ἁμαρτίας ἀπό τό Φῶς τοῦ Θεοῦ, ἀπό τό φωτοπέλαγος τῶν θείων ἀρετῶν. Πῶς λοιπόν σέ μιά τέτοια σκοτεινιασμένη καί βρώμικη ἀπό τά πάθη καρδιά θά συμμαρτυρήση τό Ἅγιον Πνεῦμα ὅτι ἐνοικεῖ ἐντός της; Γι᾿ αὐτό καί εἴμεθα ὅλοι μας, καί πρῶτος ἐγώ, πάμπτωχοι ἀπό τά ἐνεργήματα τῶν θείων χαρισμάτων. Πτωχοί, πάμπτωχοι ἀπό τήν πνευματική νοερά λατρεία.

Ἑπομένως, ἡ ἀληθινή προσευχή εἶναι καί πνευματική Λατρεία καί ἐπιπλέον ἀποκαλύπτει ποιά σχέσι ἔχουμε μέ τόν Θεόν:

Μέ ἐχθρικό τρόπο σχετίζεται μέ τόν Θεόν ὁ ἄνθρωπος, πού εἶναι πολέμιος καί βλάσφημος τῆς Ἐκκλησίας μας.

Μέ ἀλλοπρόσαλλο τρόπο σχετίζεται μέ τόν Θεόν ἐκεῖνος, πού εἶναι ἀδιάφορος γιά τήν σωτηρία του.

Καί μέ ἀπαράδεκτο τρόπο σχετίζεται μέ τόν Θεόν ἐκεῖνος ὁ χριστιανός, πού θέλει νά ἔχη σχέσεις συναλλαγῆς μαζί Του: “Ἔκανα σήμερα κάποιο καλό; Ἀντάμειψέ με! Εἶπα ἕνα «Πάτερ ἡμῶν»; Λύσε μου τά προβλήματα! Ἔκανα μιά ἐλεημοσύνη; Στρῶσε τίς δουλειές μου! “ Αὐτή εἶναι ἡ στάσις τῶν περισσοτέρων μας! Ὁ Θεός ἀμείβει ἀκόμα καί τήν προσφορά «ποτηρίου ψυχροῦ ὕδατος»2, ἀλλά ὅταν αὐτό γίνεται ἀνοιχτόκαρδα· «ἱλαρόν γάρ δότην ἀγαπᾷ ὁ Θεός»3.

Οἱ σχέσεις μας ὅμως πρός τόν Θεόν καί τόν πλησίον πρέπει νά εἶναι σχέσεις ἀγάπης καί πνευματικῆς λατρείας, μέσα ἀπό τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, τά σωστικά Μυστήρια καί τήν τήρησι τῶν ἐντολῶν Του. Ἄλλωστε, «ἐάν ἀγαπᾶτέ με, τάς ἐντολάς τάς ἐμάς τηρήσατε»4, καί τότε «ὁ μένων ἐν ἐμοί κἀγώ ἐν αὐτῷ, οὗτος φέρει καρπόν πολύν»5.

Ἔτσι λοιπόν ἔχουμε αἴσθησι τῆς ζωντανῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ μέσα στήν καρδιά μας κι αὐτή ἡ αἴσθησις

εἶναι πνευματική λατρεία,

εἶναι προσευχή ἀληθινή,

εἶναι πίστις ζωντανή,

εἶναι ταπείνωσις καί συντριβή,

εἶναι ἐλπίδα βεβαιωμένη,

εἶναι δύναμις τοῦ παντοδυνάμου Θεοῦ.

Στίς ἡμέρες μας, δυστυχῶς, ἔχει ἐκλείψει κατά πολύ ἡ προσευχή (πολύ δέ περισσότερο ἡ Εὐχή) ἀπό τούς σημερινούς νεοέλληνες Ὀρθοδόξους χριστιανούς, ἔστω κι ἄν ἐκκλησιάζωνται, ἤ τηροῦν κάποια τυπικά καθήκοντα. Γιατί προσευχή, χωρίς πνευματική καί μυστηριακή Λατρεία πρός τόν Θεόν τῆς Ἀγάπης, εἶναι σκέτος παραλογισμός καί πολυλογία χωρίς οὐσία. Εἶναι στεῖρα καί ἄγονη στούς καρπούς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ψυχρή καί ἀδιάφορη, ἀνωφελής καί σκοτισμένη.

Καί δικαιολογούμαστε -ἡ δικαιολογία εἶναι ὁ δικηγόρος τοῦ διαβόλου- ὅτι ἡ Νοερά προσευχή δέν εἶναι γιά τήν ἐποχή μας καί γιά τά μέτρα μας. Λέμε ψέματα στόν ἑαυτό μας! Δέν μποροῦμε, γιατί ΔΕΝ θέλουμε. Γιατί δέν καταβάλλουμε ἔστω καί μικρή πνευματική προσπάθεια γιά τήν σωτηρία μας. Γιατί δέν χρησιμοποιοῦμε βία πνευματική στόν ἑαυτό μας γιά νά καταπολεμήσουμε τά πάθη μας. Δέν πιέζουμε τόν ἑαυτούλη μας, πού εἶναι καλοπερασάκιας, νά μάθη νά ζορίζεται γιά νά μελετᾶ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί νά προσεύχεται ἀληθινά.

Τό 1960 ἐπισκεπτόμενος τό Ἅγιον Ὄρος φιλοξενήθηκα στό Κονάκι τῆς ἱερᾶς Μονῆς Γρηγορίου ἀπό τόν τότε ἡγούμενο αὐτῆς, Γέροντα Βησσαρίωνα.

Σέ κάποιο μοναχό τῆς συνοδείας του ἔκανα λόγο γιά τήν Νοερά προσευχή, λαμβάνοντας ἀφορμή ἀπό τό βιβλίο “Οἱ περιπέτειες ἑνός προσκυνητοῦ”, πού ἐπανειλημμένως εἶχα διαβάσει, κι᾿ ἐκεῖνος μοῦ διηγήθηκε κάτι πού ἄκουσε πρίν λίγο καιρό γιά κάποιο ἄγνωστο Ἡσυχαστή, πού ζοῦσε σέ μιά σπηλιά κοντά στό ἀσκητήριο τοῦ ὁσίου Πέτρου τοῦ Ἀθωνίτου. (Τό ὄνομά του ὅμως δέν τό ἐγνώριζε).

Αὐτός ὁ ἁγιασμένος Ἡσυχαστής ζοῦσε μέ παντελή πτωχεία (ἀληθινός ἀκτήμων!!!). Ἦτο καί βάδιζε πάντοτε ξυπόλητος, χωρίς καλογερικό σκοῦφο στό κεφάλι καί γιά ροῦχα φοροῦσε κάτι χιλιομπαλωμένα ράσα πού δέν ἦσαν ἰκανά οὔτε νά τόν σκεπάσουν οὔτε καί νά τόν φυλλάξουν ἀπό τίς δριμύτατες παγωνιές.

Κάποτε πέρασαν δύο μοναχοί ἀπό τό εὐλογημένο αὐτό μέρος καί χάνοντας τό μονοπάτι βρέθηκαν στό σπήλαιο τοῦ ἀγνώστου αὐτοῦ ἐρημίτου.

Τόν συνάντησαν, τοῦ ἔβαλαν μετάνοια καί παρατήρησαν ὅτι ὁ ἀσκητής κρατοῦσε στά χέρια του ἕνα κοινό Ψαλτήρι πού τό διάβαζε διαρκῶς καί χωρίς διακοπή ἐνῶ ἐφαίνετο καθαρά πώς ἡ καρδιά του ἐδονεῖτο ἀπό τήν νοερά ἐργασία τῆς προσευχῆς στό Ὄνομα τοῦ Ίησοῦ Χριστοῦ.

Ἡ νοερά ἐνέργεια τῆς Εὐχῆς τοῦ Ἰησοῦ, ὡς ἄρητος εὐωδία ἦτο διάχυτος σ᾿ ὅλη τήν ἀτμόσφαιρα ἀφήνοντας κατάπληκτους τούς δύο μοναχούς. Ἰδιαιτέρως ἐξήρχετο ἀπό τό εὐλογημένο ἡμίγυμνο σῶμα του, ἀπό τό κουρελιασμένο ράσο του καί ἀπό τό στόμα του ὅταν γιά λίγο μίλησε.

Τά πάντα γύρω ἀπό τόν ἀσκητή καί τήν σπηλιά του ἦσαν καλυμμένα ἀπό τήν ζῶσα ἐν αἰσθήσει ψυχῆς παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τοῦ Ὁποίου ἡ θεϊκή ἀκατάληπτη ἄϋλη ἀκτινοβολία ἐξήρχετο ἀπό τό μέρος τῆς καρδιᾶς τοῦ ἀσκητοῦ.

Φαίνεται, μοῦ εἶπε ὁ συνομιλητής μου μοναχός, πώς εἶχε τήν Νοερά καρδιακή προσευχή.

Ὁ ἀσκητής ἐντελῶς ἀπροσδόκητα εἶπε στούς δύο ὁδοιπόρους μοναχούς ὅτι μέσα του εἶχε κάποιο φόβο μήπως κριθῆ ἀπό τόν Θεό γιά τό πάθος τῆς ἰδιοκτησίας, ἀφοῦ κρατῶντας τό Ψαλτήρι στήν κατοχή του δέν ἦτο ἀπελευθερωμένος παντελῶς ἀπό τά γήϊνα.

Ἔτσι παρέδωσε τό μοναδικό του κτῆμα, τό Ψαλτήρι, στούς δύο μοναχούς καί μέ θερμά δάκρυα τούς παρακάλεσε νά τό κρατήσουν γιά νά τόν ἐνθυμοῦνται.

Ὅταν ὁ ὅσιος αὐτός ἀσκητής καί ἐργάτης τῆς Νοερᾶς προσευχῆς προέβλεψε τόν θάνατό του πῆγε στόν πατέρα Νήφωνα, πού ἦτο ἱερεύς καί ἀσκήτευε κοντά στήν σπηλιά τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου στήν Βίγλα, παρακαλώντας τον θερμά νά κάνη Θεία Λειτουργία γιά νά κοινωνήση τῶν ἀχράντων Μυστηρίων διότι πλησίαζε τό τέλος του.

Ὁ πατήρ Νήφων δέχθηκε ὁλοπρόθυμα καί τό ἴδιο βράδυ μετά τήν καθιερωμένη ἀγρυπνία ἐτέλεσε τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας ὅπου ὁ ἀνώνυμος αὐτός ἐργάτης τῆς Νοερᾶς ἡσυχίας μετά πολλῶν δακρύων, χαρᾶς καί δοξολογίας κοινώνησε τῶν ἀχράντων Μυστηρίων.

Μετά τήν λῆψι τοῦ Ἀντιδώρου καί χωρίς νά παρακαθήση στήν πρωϊνή λιτή τράπεζα εὐχαρίστησε γιά τήν μεγάλη Δωρεά καί ἀποχώρησε, ἱκετεύοντας τόν πατέρα Νήφωνα νά τόν μνημονεύη στίς προσευχές του.

Δέν πρόλαβε νά φθάση στήν σπηλιά του καί ἐκοιμήθη στό μέσο περίπου τῆς διαδρομῆς. Τόν βρήκαν περαστικοί μοναχοί μέ τά χέρια σταυρωμένα στό στῆθος ἀπ᾿ ὅπου καί ἐξήρχετο οὐράνιος εὐωδία. Ἄς ἔχουμε τήν εὐχή του6.